Storczyki

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Sztuka zmienia świat w dziwny kształt, który w człowieku wskrzesza coś, co zdawałoby się w nim zamarło, nie ucieczkę w jałowy estetyzm, ale w dotknięcie przeżyć innego wymiaru. Przynosi nagle stan szczęśliwości, nie odbierając nam nic z bólu życia.

  Artyści najbardziej bezsilni, najbardziej wulgarni, najzimniejsi, wybierają zwykle tematy najpotężniejsze, najgodniejsze, najgorętsze.  Ten ma w sobie moc, godność, ogień, kto zdoła drobiazg nasycić znaczeniem.

  Czy artyście wolno się żenić?

                               KONIEC

                                                                                 Storczyki 

                                                                  olej na płótnie 25x30 cm.

Pszczoła

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Genialny, gdy mówi o pisarzach i poetach, ale dziwnie blady, gdy opisuje sceny z życia powszedniego.

 O Simone Weil: Dla mnie to wzór najwyższy w swoim okrutnym wyzwoleniu z małości życia.

  W tym tekście tematem głównym jest strach człowieka przed tłumem i nienawiść tłumu do samotnych.

  Jakich sojuszników ma człowiek opuszczony, samotny? Tylko naturę, która go otacza, jedyną pocieszycielkę.

                                                               Pszczoła

                                             akryl na kartonie, 70x50 cm.

Martwa natura na parapecie okna

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Współuczestnik tylu walk, w których zawsze płacił sobą.

  Odszedł, ale jeszcze nie przestał do nas mówić.

  Zdaje mi się mieć słuch absolutny, gdy chodzi o lustro wewnętrzne, o spojrzenie na siebie, swą słabość, powolną degradację i jęk do Boga. Świata zewnętrznego jakby nie widzi, opisując go nieraz prawie jak spis rzeczy.

                                            Martwa natura na parapecie okna

                                    olej na płótnie, 40x35 cm.

Łodzie na rzece Nil

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Każdy z was w duszy swej ma ziarno przyszłych praw i miarę przyszłych granic. O ile powiększycie i polepszycie dusze wasze.

  Prawda, że gdy wspominał Prometeusza, nigdy nie było wiadomo, czy nie szuka najprościej - zapałek.

  Ten poryw, ten żywioł i patos świadczyły o jego niegasnącej, przetwarzającej wszystko imaginacji.

Łodzie na rzece Nil

akryl na kartonie, 40x70 cm. 

Kawiarenka na Odrze

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Być sobą można zdaje się tylko w jakiejś więzi konkretnej czy idealnej ze swoją rzeką, z krajobrazem swojej ojczyzny rodzonej czy przybranej.

  Nie szukam nigdy i właściwie nie znoszę tłumnych spotkań, które równie dobrze mogą zarazić słuchacza baranim zachwytem, jak i rozproszyć i zgasić to, co w przeżyciu jest istotne.

  Sołżenicyn: Wy nie wiecie, wyobrazić sobie nie potraficie, jak myśl się rozpierzcha, gdy nie ma możliwości dialogu, wspólnego przemyślenia, wypowiedzenia.

                                                                    Kawiarenka na Odrze

                                                                 olej na płótnie, 50x70 cm.

Kobieta pijąca piwo

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Karharsis - chwila, która najskromniejszemu artyście płaci za wszystko, za tygodnie i lata mozołu, za uczucie przekroczenia granicy pomiędzy tym, co widzi, a tym, co może.

  Uhonorowany przedwcześnie wie, że dotrzeć musi do realizacji swojego poetyckiego naznaczenia, które może osiągnąć poprzez pracę ostateczną, a jednocześnie boi się, że każda praca bardziej wytężona okupiona jest odejściem od siebie i powierzeniem się tajemniczym siłom, które są jak wampiry, więc ucieka w tłum, w przyjęcia, dowcipy.

  Arcydzieło.

                                                             Kobieta pijąca piwo

                                                       olej na płótnie, 80x65 cm.

Inspiracje są wszędzie

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Chodzi mi o tę myśl, która sama myśli. Chodzi mi o ten oddech myśli niezależnej od woli, bez z góry przyjętego szlaku, która zdaje mi się wtedy dopiero myślą nie stosowaną, naprawdę myślą. (???)*

  Może mści się na nim ta zdrada poezji na rzecz pasji bezpłodnych, towarzyskich, światowych, pasji błyszczenia, które robiły z niego najbardziej wyczekiwanego gościa. 

  Delacroix bał się gadania jak rozpusty.

                                                                    Inspiracje są wszędzie

                                                                 olej na płótnie, 90x70 cm.

*Może mi ktoś wyjaśni, co to znaczy, bo brzmi naprawdę intrygująco...

Idący drogą

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Należy wierzyć nie ze względu a tradycję, nie z bojaźni śmierci, nie na wszelki wypadek, nie dlatego, że ktoś nas zmusza i straszy, nie ze względu na humanistyczne zasady, nie po to, aby zbawić duszę, ani żeby być oryginalnym. Wierzyć należy z tej prostej racji, że Bóg istnieje.

  Włościanin, który nigdzie nie wyjeżdżał poza sianokosy, do śmierci chadzał w łapciach z jednostajnym rytuałem obiadu, bez innych książek jak stara Biblia, utrzymywał nieustanny związek z ogromem wszechświata i umierał w jego głębiach obok Abrahama.

                                                                 Idący drogą

                                                    olej na płótnie, 90x70 cm.

Granatowe buciki

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Dogmatycy, oni są po swojemu uczciwi. Najgorsi są ci, co w nic nie wierzą, a trzymają się starej łodzi do ostatniej chwili, żeby ją rzucić, kiedy nowa łódź podejdzie dosyć blisko. Czego się boją najwięcej, to płynących samodzielnie.

  Najpiękniejsze przeżycie osiągalne przez człowieka, to przeżycie mistyczne. Jest ono motorem wszelkiej sztuki i nauki.

  Czyn nie zastępuje absolutu, ale pozwala o nim zapomnieć.

                                                          Granatowe buciki

                                                akryl na kartonie, 60x54 cm.

Wędrujące gęsi

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Módl się przez wzniesienie umysłu codziennie, gdzie stają się widoczne twoje zagadnienia.

  Prawdziwe przeżycie, które się liczy, to zawsze niespodzianka, zetknięcie z niebywałym, które zmusza nas zaczynać od początku. Tymi chwilami żyjemy.

  Nie wiem, czy ten człowiek ma talent, ale ma na pewno geniusz. Był jednym z ludzi, którzy nosili w sobie detektor geniuszu

                                                                       Wędrujące gęsi

                                                            akryl na kartonie, 43x54 cm.

Dwoje pod parasolem

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Życie nasze, ja nasze - to jest posterunek, gdy go opuścimy, utraci go cała ludzkość.

  Co mnie obchodzi historia ojczystego kraju, skoro w jego języku i tak nie godzi się opowiadać o własnej krzywdzie doznanej w najintymniejszych kryjówkach mojego własnego uniwersalnego wszechświata.

  Artyzm zależy od pierwiastków, które zmieniają się najwolniej.

                                                     Dwoje pod parasolem
                                                akryl na kartonie, 54x43 cm.

  

  

Fioletowa róża

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Na lekkich szczęśliwców pada cień od tamtych dławionych w zamęcie życia i związani są oni ze sobą -  ci lekcy i ci ciężcy -  jak powietrze i ziemia.

  We wszelkim "wyższym myśleniu" tkwi cud wspólnoty, jedności dnia dzisiejszego z przeszłością, życie umarłych w nas. Wieczne to jest dzisiejsze i ono jest pełne treści.

  Zaletą prozy jest jasność myśli porządkującej chaos zjawisk.

                                                             Fioletowa róża

                                                   olej na płótnie, 40x30 cm.

Entuzjazm dziecka

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Pracą wyzwala się z wszelkiej zależności.

  Najlepszy pisarz to nie ten, który dobrze pisze, ale ten, który najwięcej dostrzega.

  Kultura, która nie chce się bronić, która ulega bez walki, przestaje być siłą twórczą, a jest siłą rozpadu i rozkładu.

  Proza, która w miarę lat, staje się coraz gęstsza.

                                                        Entuzjazm dziecka

                                                   olej na płótnie, 70x50 cm.

Chłopiec w słonecznej uliczce

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Rozrywa rany, by nie zarosły błoną podłości.

  Są sprzeczności w naturze ludzkiej, które musimy przyjąć, z którymi musimy nauczyć się żyć w intymnej rezygnacji, ale ten smutek przemienia się nieznacznie w pogodę.

  Wykazuje symptomy czystego intelektu, boi się wody i wysiłku fizycznego. Grozi mu wyrośnięcie na jedną z wielu orchidei umysłowych.

                                              Chłopiec w słonecznej uliczce

                                                akryl na kartonie, 54x43 cm.

Kamień w wodę

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  W cieniu Tołstoja, Dostojewskiego, potem rewolucji, Polska pachniała mi jakimś prowincjonalizmem w porównaniu do Rosji tytanicznej, okrutnej, skrajnej i genialnej.

  Jedni odnajdują siebie poprzez zderzanie się z rzeczami zewnętrznymi, a inni poprzez zderzanie się z rzeczami wewnętrznymi.

  Jakże przeżycia osobiste, nie fakty przeczytane, krystalizują nasz stosunek do świata otaczającego.

  Szukając nowych rozwiązań, zgubili po drodze wielonarodowość i znaleźli monopartię.

                                                                      Kamień w wodę

                                                              olej na płótnie, 70x65 cm.

Anna Karenina

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

Pisarz z rodziny o krwi najbardziej błękitnej, bo pomieszanej z atramentem.

  Poznańskie zostało w mojej świadomości płaskim krajem cnotliwych i skąpych robigroszów. Małżeństwo w Poznańskiem to było coś w rodzaju zesłania na Syberię.

  Gdy pisał, miał wrażenie, że to nie on, ale zmarły już dawno ojciec trzymał pióro. Styl bliski i własny zarazem.

                                                            Anna Karenina

                                                    olej na płótnie, 90x70 cm.

Karawana

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Berma opuszczona przez wszystkich, jedząca ciastka z powagą rytuału pogrzebowego. Te sceny bardziej obnażają człowieka, niż opis dramatycznych czynów.

  Styl Morawskiego po tym, co przeżył, ta wierność pewnemu stylowi wyniesionemu poprzez kataklizmy i ciosy, to może heroizm.

  Pod maską spokoju i zawsze przyjaznej, skromnej, z nieugiętą konsekwencją utrzymanej dystynkcji, krył się człowiek o wymiarze i głębi, której nie byliśmy wówczas w stanie nawet przeczuć.

                                                                             Karawana

                                                            akryl na kartonie, 43x54 cm.

Chłopiec z kurą

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  O Mickiewiczu, wieszczu narodowym, Norwid pisze z całym spokojem, że wcale nie był narodowym (zapewne, że poemat ów arcynarodowy, w którym jedzą, piją, grzyby zbierają i czekają, aż Francuzi przyjdą zrobić ojczyznę...), ale tylko wyłącznym poetą, bo dla Norwida narodowość to nie wyłączność, ale to siła przywłaszczania sobie tego wszystkiego, co do postępowego rozwinięcia żywiołu potrzebne i konieczne jest.

  I w Rosji powinniśmy szukać i znaleźć przyjaciół, nie potępiać jej w czambuł wtedy właśnie, kiedy z nią walczymy.

  Ptak i sprzedany i wsadzon do klatki

  I z wykłutymi dlatego oczyma,

  By śpiewał wiosnę, gdy dokoła zima.

  

                                       Chłopiec z kurą

                                       olej na płótnie, 90x70 cm.

Baletnice

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Wojny i przelew krwi ominąć można tylko wtedy, gdy myśl panuje nad energią.

  Bitwy dlatego tylko bywają, iż heroizm nie bywa pierwej na wszystkich polach życia praktykowany. Stąd bitwy są chirurgią, a nie medycyną (Norwid).

  Poszukiwać ludzi, z którymi można szlachetnie się różnić.

  

                                                                                Baletnice
                                                                 olej na płótnie, 70x90 cm.

Kobieta 047

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Milczenie straszliwsze, niż samo nieszczęście.

  Typ cywilizacyjny, który wszystko i każdego musi zdegradować.

  Tylko wolni ludzie, co nie są od kolebki napiętnowani jako niewolnicy, wiedzą o tym, że granicząc z Rosją, trzeba w niej mieć swoją partię, inaczej nastąpi ostateczne strzaskanie sił.

  Wolność jest jedna i terror dławiący wszystkich jest jeden.

                                                           Kobieta 047

                                            akryl na kartonie, 70x50 cm.

Walczące ptaszyska

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Drży o wieczną niezniszczalność swojego uczucia.

  Tylko tam, gdzie subiekt i obiekt są jednoznaczne, znika nieprawda.

  Nie trzeba zjeść całego sera, by stwierdzić, że jest robaczywy.

  Ta partia będzie rozegrana wąsko i na bardzo krótką metę. Nie będzie załatwiona głęboko. Mój cel jest jeden, wyraźny: nie dopuścić do krwi, która dałaby tylko katastrofę na zewnątrz i nawet w razie sukcesu dałaby zmianę, która nie byłaby ratunkiem. Trzeba się jeszcze krystalizować i szukać nowych sił i nowych ludzi. 

                                           Wolność ducha I. Walczące ptaszyska.

                                                     olej na płótnie, 70x90 cm.

Na huśtawce

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Poniżenie przechodzi zawsze po paru dniach w takie duchowe światło, z którym nic nie da się porównać. Pewne duchowe prześwietlenia są ukryte przed tymi, którzy wiecznie zwyciężali, święcili tryumfy i zawsze byli na wierzchu.

  Zjawisko siły twórczej w pustyni wygnania, to najwyższe usprawiedliwienie tułaczki.

 Korzeń życia cielesny i płodny, a chrześcijańskie wyrzeczenie.

  Słowotwórczy - zmysłowy stosunek do słowa.

                                                        Na huśtawce

                                                            akryl na kartonie, 43x54 cm.

Dworzec kolejowy

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Te książki będą trwać i karmić.

  Opowiem o swojej przeszłości od dziewiątego wieku (Riemizow).

   To ze wspomnienia. Takich rzeczy nie można się nauczyć, ani wymyślić. To wszystko z głębokiej pamięci.

  Potrafił na wygnaniu zachować serce gorące i siłę twórczą poprzez wszystkie krzywdy, zasadzki i poniżenia emigracyjne.

                                                                       Dworzec kolejowy

                                                                 olej na płótnie, 70x90 cm.

Bratki

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Simone Weil przypisuje nieskończenie więcej znaczenia uwadze niż woli. Wola jest dobra do zadań służebnych, zapewnia poprawne funkcjonowanie cnót przyrodzonych, które są dla pracy Łaski tym, czym trud oracza przed zasiewem. W świecie Łaski potrzebna jest uwaga, nie wola.

  Trzeba na dobro i na zło kierować jednakowe światło uwagi. Wtedy dobro zwycięża automatycznie.

   Może trzeba przejść przez opuszczenie, przez pustynię, żeby zdobyć taki blask słowa, uśmiech dobroci i "łzy niebieskie".

                                                                          Bratki

                                                       olej na płótnie, 45x35 cm.

Dmuchawce

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Kiedy żłobimy prawdę, aby ją przeniknąć, ona żłobi nas, aby w nas wejść i stać się substancją naszej duszy.

  Człowiek może się wznosić w hierarchii coraz wyżej wtedy, gdy jego wychowanie będzie skończone, wtedy śmierć zostanie całkowicie pochłonięta przez życie.

  Jak gdybyśmy byli podporządkowani prawom sprawiedliwości absolutnej, prawdy i doskonałości wysiłku, powstałym w innym świecie harmonii i prawdy.

                                                  Dmuchawce

                                                      olej na płótnie, 40x30 cm.

Kasztan

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Pociągała mnie mieszanina dziennika, drobnej osobistej przygody i wielkich zagadnień, ta bliskość fizjologii i metafizyki.

  W przełamaniu poprzez swój intymny świat wewnętrzny.

  Paraliż przez asymilację.

  Współczuję i boję się mego współczucia, bo czuję, jak bardzo jestem bliski tych samych cierpień i tych samych błędów.

                                                                             Kasztan

                                                            akryl na kartonie, 43x54 cm.

Obraz wszystkiego

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  To, co wydaje się cudzoziemcowi skostnieniem, to przeniesiona przez takie czy inne piekło forma wierności.

  Degas w liście z Luizjany opisuje czarne kobiety z dziećmi na rękach, zachwyca się egzotyką i mówi, że trzeba wracać, wracać i piłować w swoim kącie. Nie daje się unieść zachwytowi i wraca zawsze do tych samych do śmierci motywów tancerek i każdy ich ruch całe swe długie życie studiuje. Ja tu próbuję malować ten świat (na emigracji) dla mnie tak nowy, jakby dla mnie stworzony. Piękność tego życia jest zupełnie nieświadoma, na pewno nie urządzona i tym tak fascynująca.

                                                                       Obraz wszystkiego

                                                               olej na płótnie, 85x100 cm.

  

Jaskółka

                                                      Józef Czapski "Tumult i widma"

  Człowiek istnieje tylko jako forma uderzana, kształtowana przez drugą formę. Nie istnieje sam w sobie.

  Bóg, jeśli człowiek nic dla tego (życia duchowego) nie robi, nie daje w nim znaku życia, bo człowiek jest za tępy, żeby Go słyszeć.

  Wrażenie trzeźwego widzenia odczuwane w podróży jeszcze pogłębia smutek niż zwiększa radość.

                                                                               Jaskółka
                                                            akryl na kartonie, 35x50 cm.
   

Mężczyzna przy płocie

                                                     Józef Czapski " Tumult i widma"


  Gołębnik.

  Jak tylko jestem tam, gdzie nie ma Polaków, to robię się agresywny, żeby wiedzieli, że Polacy też są.

  Dumni nieszczęściem nie mogą za innych śladem iść tą samą drogą.

  Życie wewnętrzne wzrasta w siłę przeciw temu, co mu zagraża.

                                                         Mężczyzna przy płocie
                                                      olej na płótnie, 80x65 cm.